Ronald van Raak - Hoe de media zich laten leiden door de macht
Kim van Keken en Dieuwertje Kuijpers zijn on the case
De grote verbazing van Kim van Keken en Dieuwertje Kuijpers klinkt door, als zij politiek verslaggever Joost Vullings citeren, in Kies toch niet steeds de kant van de macht. Over het selectief lekken van informatie vanuit ministeries naar journalisten: ‘Stel dat er niet gelekt zou worden: dan komen er ineens allemaal maatregelen uit de lucht vallen op een persconferentie en zou iedereen heel boos worden.’ Een opmerking van een boegbeeld van de parlementaire journalistiek, die laat zien hoe de media zich laten leiden door de macht. Lekken van informatie is een beproefde manier om de beeldvorming te beïnvloeden. Door selectief informatie te delen met een journalist, die deze info niet goed kan beoordelen, andere journalisten buitenspel zet en het controlerende werk van de Tweede Kamerleden frustreert. De woorden van Vullings zijn veelzeggend, omdat ze zo sterk de hand verraden van al die voorlichters op de ministeries.
Een dappere daad
In dit soepel geschreven en goed leesbare manifest vertellen politiek onderzoekers Van Keken en Kuijpers over hun eigen ervaringen met de parlementaire journalistiek. Een kritiek op de eigen beroepsgroep, wat bijzonder is, want politiek journalisten ‘kunnen slecht tegen kritiek’. Hoe kan het dat journalisten zich laten gebruiken voor politieke spelletjes? Hoe komt het dat de media zo vaak bezig zijn met ‘winnaars en verliezers’ en veel minder met de inhoud van het beleid? Waarom zijn voorlichters machtiger dan Kamerleden? Wat is de reden dat journalisten vaak meer oog hebben voor hun eigen carrière, in plaats van de macht goed te controleren? Het zijn interessante vragen waar deze onderzoekers van het blad Vrij Nederland in dit manifest een antwoord op proberen te geven. Een dappere daad, omdat deze kijk in de keuken van de politieke journalistiek door veel van hun collega’s waarschijnlijk niet in dank wordt afgenomen.
Een veldexperiment
De journalisten controleren de politici, maar wie controleert de media? Dat kunnen de journalisten alleen zelf doen. Het is goed dat Kim van Keken en Dieuwertje Kuijpers dit manifest hebben geschreven, maar daar blijft het niet bij: de onderzoekers doen ook nog een aankondiging. Of eigenlijk een belofte, dat zij het zelf beter willen gaan doen. In het nieuwe parlementaire jaar zullen zij in Den Haag te vinden zijn, om inhoudelijk verslag te doen van de politiek, maar ook van de journalistiek: ‘We zullen ook op zoek gaan naar de mensen die het beleid beïnvloeden en onze schijnwerpers op lobbyisten richten.’ Ze willen niet achter de voorlichters aanlopen en geen verlengstuk worden van de ‘Haagse spinmachine’. Een veldexperiment, dat moet uitwijzen of het mogelijk is om onafhankelijke journalistiek te bedrijven in Den Haag. Dat zijn grote woorden, maar Kim van Keken en Dieuwertje Kuijpers vertrouw ik dit graag toe. Ik zie ernaar uit!
Ronald van Raak is hoogleraar Erasmiaanse waarden aan de Erasmus Universiteit (bij Erasmus School of Philosophy) en was eerder senator en Tweede Kamerlid voor de SP.