Negen jaar lang was het onbetwist. De uitvinder van de broodrooster was de Schot Alan MacMasters. Zijn naam stond vermeld in talloze boeken, hij werd door een overheidswebsite bestempeld als een van de meest inventieve en innovatieve Schotten van zijn tijd. Hij was zelfs in de running om met zijn hoofd op het briefje van 50 pond te komen.

Journalisten, docenten en ambtenaren: ze trapten er allemaal in. En dat door één artikel op Wikipedia met een afgescheurde foto. En het was ook precies die foto, die ervoor zorgde dat een 15-jarige Britse fotografie en ICT-student als enige de leugen doorzag.

De 15-jarige Adam uit Kent verklaart tegen de BBC hoe hij uit verveling Wikipedia-artikelen vreet. Tijdens een les afgelopen zomer noemde een van zijn leraren de naam van een legendarische Schot: Alan MacMasters, een wetenschapper uit de 19e eeuw én uitvinder van de broodrooster. 

Social

De Wikipediapagina

Bovenaan te pagina stond een afgescheurde foto van een man die gewichtig in de verte kijkt. ''Het zag er niet uit als een normale foto'', vertel Alex. ''Het zag eruit alsof deze was bewerkt.'' Bij thuiskomst plaatste Adam een bericht over de pagina op een subreddit voor Wikipediavandalisme. 

Met het bericht van Adam stortte het kaartenhuis na negen jaar ineen. Alan MacMasters was geen Schot uit 1800 nog iets, laat staan de uitvinder van de broodrooster. De naam behoort toe aan de 30-jarige ruimtevaart-ingenieur uit Londen. ''Je moet gewoon niet alles geloven wat je op het internet leest.''

In negen jaar was Alan MacMasters uitgegroeid tot een cultheld. Een basisschool wijdde een activiteitendag aan zijn nalatenschap, kinderen schreven verhalen over de uitvinder en beschilderden geroosterde sneetjes brood. Een chefkok bedacht zelfs een ontbijtgerecht in de geest van de uitvinder dat via het programma Great British Menu de televisie haalde.

Social

Voorbeeld van (on)betrouwbaarheid

De legendarische uitvinder 'werd geboren' op 6 februari 2012. Tijdens een college waarschuwde een docent tegen het gebruik van Wikipedia als wetenschappelijke bron. Als voorbeeld vertelde de docent hoe een vriend van hem zichzelf tot uitvinder van de broodrooster had uitgeroepen. 

Dat kan ik beter, moet Alan's klasgenoot Alex gedacht hebben. En niet veel later stond op de pagina hoe Alan MacMasters in 1893 in Edinburgh de broodrooster uitvond. Dat veranderde van een spontaan grapje in een 'feit'. Kort na de aanpassing noemde de Daily Mirror de uitvinding een 'levensveranderende uitvinding die een Brits genie op de kaart zette'. 

Alex vroeg zich af hoe ver hij kon gaan met het geintje en een jaar later werd ook de Wikipediapagina van 'Schotse uitvinden Alan MacMasters' geboren. Daarbij plaatste Alex een foto van zichzelf die hij zo had bewerkt dat het moest lijken alsof deze daadwerkelijk uit de 19e eeuw kwam. Dezelfde foto die 9 jaar na dato leidde tot de ontmaskering.

Van verzinsel naar feit

Met nieuwsmedia die de 'uitvinder' aanhaalden en een Amerikaans museum waarin het verhaal werd verteld, breidde Alex het artikel over de jaren uit. ''Ik besloot meer en meer bizarre dingen toe te voegen.'' Zo kwam onder meer in het Wikipedia-artikel te staan dat MacMasters ook betrokken was geweest bij de verlichting van de Londense metro. ''Deze beweringen werden opgepikt door verschillende media. Ik citeerde ze en alles bekwam een feit.''

Uiteindelijk was het de redditpost van de 15-jarige Adam die het kaartenhuis ineen deed storten. Het bericht werd talloze keren gedeeld. ''Een hoop mensen reageerden: 'ik heb deze foto gebruikt voor een presentatie op school''', verklaart Adam tegenover de BBC. Binnen 24 uur was het artikel klaar om verwijderd te worden. 

De leugen is ontmaskerd, het account van Alex en het artikel verwijderd, en de oorspronkelijke link van de pagina verwijst nu naar een artikel over hoaxes. En de échte uitvinder van de broodrooster? Volgens experts is dat de Amerikaan Frank Shailor. Die in 1909 namens General Electric de eerste patentaanvraag indiende.